Mikołaj Gruszczyński - prelekcje

Według legendy po wielu próbach człowiek powstał z masy kukurydzy i krwi bogów - 9 napojów i papki kukurydzianej. Kukurydza znana była już w Ameryce od 5000 lat - Indianie uznawali ją za dar bogów, i okazywali jej religijną cześć.


Majowie wlekli za sobą wielkie ciężary, ale nie wynaleźli koła, posługiwali się milionowymi liczbami, a nie potrafili zważyć najmniejszej ilości owoców, nie znali teleskopu, ale prowadzili obserwacje astronomiczne planet z dokładnymi obliczeniami. Wynalazki: używali gumowych piłek, gumowe podeszwy do sandałów, impregnowane okrycia przeciwdeszczowe. Hodowali indyki i pszczoły, poza psami nie udomowili żadnych zwierząt. Nie odkryli ani koła, ani wyższości metalu nad narzędziami kamiennymi. Przede wszystkimi byli rolnikami, wypalali las ogniem, a wyjałowioną ziemią zostawiali na 2-3 lata.

„Pałac” w Palenque


W Architekturze Majów występuje duże zróżnicowanie szczegółów, trudno odnaleźć podobne struktury. Można się dopatrzeć podobieństw stylistycznych w ornamentyce i w niektórych fragmentach architektonicznych. Po przybyciu Tolteków w głównej ornamentyce przeważa wizerunek Pierzastego Węża tuż obok bóstwa Chaca (oba bóstwa poniżej).

Pierzasty Wąż i Chac


Chac - Bóg deszczu, piorunów i błyskawic. Bardzo często byla to postać malowana na niebiesko z gigantycznym nochalem w kształcie trąby słonia, z włosami związanymi na szczycie głowy i rybimi wąsami. Wąsy czasem miały postać węży i utożsamiane są z błyskawicą. Czasem Chac posiadał topór, którym uderzał w twarde przedmioty tworząc iskry (błyskawice) i grzmoty.

czaszka - element ozdobny


W architekturze Majów wyróżniamy piramidy z okresu klasycznego, te w Peten - są wysokie i mają dość wąskie boki oraz strome schody o znacznym pochyleniu. Natomiast główna Piramida Chichen Itza jest przysadzista i ma kwadratową podstawę. Pomimo różnic Piramidy pełniły dwie podstawowe funkcje: świątyni oraz pomnika pogrzebowego. Krypta królewska znajdowała się u podstawy piramidy - wręcz z dniem pochówku stawała się bazą (pretekstem) w budowie piramidy. Natomiast na szczycie budowli znajdowało się sanktuarium. W okresie rozbudowy Chichen Itza zaistniał styl o nazwie Puuc - charakteryzujący się poziomowym belkowaniem oraz kolumnami.

Mała Indianka z plemiona Itza (Meksyk)

Mała Indianka z wioski San Pedro (Gwatemala)


Kościół w San Juan Chamula


Prawo Majów było dość proste, „oko za oko, ząb za ząb”. Sąd miał za zadanie określić jedynie winę, natomiast wyrok wykonywał sam poszkodowany. Cudzołożnika przyłapanego poszkodowany miał prawo zabić. Mordercy z kolei karani byli śmiercią. Złodziej natomiast miał zapłacić za skradzioną rzecz w owocach kakao.


Cmentarz w Solola nad jeziorem Atitlan (Gwatemala)


jeden z świątecznych kościotrupów (Meksyk)


Cmentarz w Piste (Meksyk).


Królestwo Majowie

Podobnie jak w innych kulturach Ameryki Łacińskiej, kulturę Majów trudno opisać i zdefiniować jednoznacznie. Nie sposób ją sklasyfikować i klarownie przedstawić w ostatecznych ramach bez wciągnięcia w jej zarys historii, szeregu kultur żyjących na tych samych terenach przed ich przybyciem jak i żyjących w ich najbliższym otoczeniu. W dalszym ciągu na temat tej kultury trwają prace archeologiczne, odkrywa się nowe brakujące „fragmenty układanki” i na nowo interpretuje mitologię majańską, która ma duży wpływ na całokształt wierzeń Majów. Przez wieki elementy tradycji kulturowej Majów były pod wpływem synkretyzmu religijnego jak i kulturowego, co nie pozwala na obiektywne i łatwe przedstawienie Majów. Migracje, spory i wojny na terenach Ameryki Środkowej prowadzone "od niepamiętnych lat" doprowadzały do powstawania wielu różnorodnych społeczńości i miast, które złożyły się na ostateczny wygląd i charakter majańskich państw-miast na meksykańskim Yukatanie sięgających nawet XIV w. Z punktu widzenia architektury jak i zakresu ekspansji terytorium, omawianą kulturę możemy podzielić na trzy strefy.

W Strefie Południowej ludność przemieszczała się przez wyżynę Pacyfiku i wyżynę Gwatemali. Najstarsze obozowiska myśliwskie datuje się na 11 tysiąc lecie. W III tys. w. p.n.e. ludy zbieracko-myśliwskie zaczęły zakładać osady stałe, a już w 600 r. p.n.e. zaczęły nabierać cech miejskich - na granicy z Gwatemalą - Izapa i Kainaljuyu.

Strefa Centralna - istotna dla rozwoju elementów tradycji kulturowych Majów sięgała na tereny Gwatemali, Hondurasu, Belize i Meksyku. Między II a VIII w n.e. w środku dziewiczej selvy (dżungli), w niekorzystnych warunkach dla życia powstały najpiękniejsze miasta: Tikal, Uaxactun, Copan, Palenque, Yaxchilan, Piedras Negras - łącznie sto kilkadziesiąt miast położonych pod zielonym płaszczem selvy. Czas formowania się wielkich miast na tych terenach nazywany jest również okresem klasycznym.

Piramida Jaguara - Tikal (Gwatemala).


Piramida Inskrypcji bądź Pacala - Palenque (Meksyk).


Ostatni okres formowania się państw-miast został nazwany Strefą Jukatanu, którą rozpoczyna migracja ludności z selvy (dżungli) Peten na tereny półwyspu Jukatan w Meksyku. Miała ona miejsce na początku X wieku. Początkowo był to okres poszukiwań artystycznej inspiracji czego świadectwem mogą być ośrodki Rio Bec, Chenes i Puuc. Na terenach półwyspu deszcze padają przez 6 miesięcy, dzięki czemu można było akumulować wodę w zbiornikach - chultunach. Z końcem X wieku na półwysep Jukatan dociera odmienna kultura Tolteków z ważnym elementem kulturowym - do dziś widocznym zarówno w architekturze jak i w mitologii majańskiej - Pierzasty Wąż (widoczny na zdjęciu po lewej). Nowe synkretyzujące się społeczeństwo za swoją siedzibę obiera Chichen Itza, przyswaja sobie zwyczaje, wysoką kulturę i sztukę wcześniej panujących tam Majów. Dochodzi do synkretyzacji poszczególnych rytuałów, co owocuje zwiększeniem ludzkich ofiar. Kult Pierzastego węża w postaci władcy jak i bóstwa o tym samym imieniu widoczny jest szczególnie w Chichen Itza. Równolegle na półwyspie wyodrębniają się dwa inne plemiona: Cocomowie w ośrodku Mayapan i Xiuowie w Uxmal. Dwa następne stulecia upływają w pokoju za sprawą utworzonej w 1007 r. Ligi Miast Jukatanu. Wewnętrzne konflikty nawiedzają półwysep dopiero w XIII w. co doprowadza do upadku Ligi i wojny domowej. Władzę przejmują Cocomowie, natomiast silne dotychczas Chichen Itza traci na ważności i w XV w. jak większość pozostałych ośrodków zostaje opuszczone.

9 stopniowa piramida Kukulkana - nazywana przez Hiszpanów „Zamkiem” - Chichen Itza.


Majowie nigdy nie stworzyli spójnego imperium, podzieleni na państwa-miasta zależnie od okresu konkurowali, współpracowali bądź prowadzili ze sobą wojny. Starożytni, prości Majowie zamieszkiwali chaty kryte strzechą, kiedy ich władcy i arystokracja mieszkali w wielkich kamiennych pałacach. Niemniej jednak był to lud dumny i budzący lęk, do dziś mamy dowód tego, ich miasta górują nad otoczeniem i są główną atrakcją danego kraju.

Potomkowie Majów za sprawą których dowiadujemy się o ich tradycji, języku i wielu innych elementach kulturowych są obecni do dziś. Co ciekawe wielu wieśniaków wciąż posługuje się wyłącznie lokalnymi, indiańskimi narzeczami. Liczba Indian zmniejszyła się niestety w trakcie ostatnich 500 lat, poprzez okres Konkwisty, kilka wyzwoleń niepodległościowych oraz narastające konflikty wewnętrzne. Procent Indian zdecydowanie się zmniejszył. Na chwilę obecną najwięcej Indian spokrewnionych z Majami znajduje się w Meksyku (30% z 112 mln mieszkańców). Z kolei największych odsetek Indian ma Gwatemala - 60-70%, przy populacji kraju około 12 mln. Najmniej Indian znajduje się w Belize - znikoma liczba - oraz w Hondurasie prawie 7% populacji.

Indianie Maya (Meksyk).


Indianie Tzotzil i Tzeltal to też Majowie, żyją w pobliżu San Cristobal na własnej ziemi, kierują się własnymi prawami i są rządzeni przez własnych przywódców. Za żonę płaci się srebrem, za zdradę kobieta musi przez 3 miesiące zamiatać ulice, zaś jej kochanek orać pole. Centrum handlowym i administracyjnym tych Indian jest San Juan Chamula gdzie można zobaczyć niezwykły kościół (zdjęcie obok). Wewnątrz kościoła znajdują się w większości figury przedstawiające nagich świętych. W rozumowaniu tych Indian każdy święty patronuje inną funkcję, poszczególni z nich odpowiedzialni sa za deszcz, plony, zdrowie...itd. Gdy Indianie uznadzą, iż święty zasłużył, wynagradzają go ubraniem, aż do kolejnego momentu „próby”.

Indianki z wioski San Pedro sprzedające biżuterie (Gwatemala).


1-2 listopada (Meksyk).


Jeśli chceliby Państwo dowiedzieć się więcej na temat tej mistycznej kultury, oraz zobaczyć w zdjęciach wiele ciekawych zakątków Ameryki Środkowej proszę o kontakt. Istnieje możliwość zorganizowania prelekcji, pokazu slajdów specjalnie dla Państwa.


• mail@miktravel.com •
© 2009-2012; Copyright by miktravel.com - M. & J. Gruszczyńscy