Królestwo Majowie
Podobnie jak w innych kulturach Ameryki Łacińskiej, kulturę Majów trudno
opisać i zdefiniować jednoznacznie. Nie sposób ją sklasyfikować i klarownie przedstawić w
ostatecznych ramach bez wciągnięcia w jej zarys historii, szeregu kultur żyjących na tych
samych terenach przed ich przybyciem jak i żyjących w ich najbliższym otoczeniu.
W dalszym ciągu na temat tej kultury trwają prace archeologiczne,
odkrywa się nowe brakujące „fragmenty układanki” i na nowo interpretuje
mitologię majańską, która ma duży wpływ na całokształt wierzeń Majów.
Przez wieki elementy tradycji kulturowej Majów były pod wpływem synkretyzmu
religijnego jak i kulturowego, co nie pozwala na obiektywne i łatwe przedstawienie
Majów. Migracje, spory i wojny na terenach Ameryki Środkowej
prowadzone "od niepamiętnych lat" doprowadzały do powstawania wielu różnorodnych
społeczńości i miast, które złożyły się na ostateczny wygląd i charakter majańskich
państw-miast na meksykańskim Yukatanie sięgających nawet XIV w. Z punktu widzenia architektury
jak i zakresu ekspansji terytorium, omawianą kulturę możemy podzielić na trzy strefy.
W Strefie Południowej ludność przemieszczała się przez wyżynę
Pacyfiku i wyżynę Gwatemali. Najstarsze obozowiska myśliwskie datuje się na 11 tysiąc lecie.
W III tys. w. p.n.e. ludy zbieracko-myśliwskie zaczęły zakładać osady stałe,
a już w 600 r. p.n.e. zaczęły nabierać cech miejskich - na granicy z Gwatemalą -
Izapa i Kainaljuyu.
Strefa Centralna - istotna dla rozwoju elementów tradycji
kulturowych Majów sięgała na tereny Gwatemali, Hondurasu, Belize i Meksyku.
Między II a VIII w n.e. w środku dziewiczej selvy (dżungli), w niekorzystnych warunkach
dla życia powstały najpiękniejsze miasta: Tikal, Uaxactun,
Copan, Palenque, Yaxchilan,
Piedras Negras - łącznie sto kilkadziesiąt miast położonych pod zielonym płaszczem selvy.
Czas formowania się wielkich miast na tych terenach nazywany jest również
okresem klasycznym.
Piramida Jaguara - Tikal (Gwatemala).
Piramida Inskrypcji bądź Pacala - Palenque (Meksyk).
Ostatni okres formowania się państw-miast został nazwany
Strefą Jukatanu,
którą rozpoczyna migracja ludności z selvy (dżungli) Peten na tereny półwyspu Jukatan
w Meksyku. Miała ona miejsce na początku X wieku. Początkowo był to okres poszukiwań
artystycznej inspiracji czego świadectwem mogą być ośrodki Rio Bec, Chenes i Puuc.
Na terenach półwyspu deszcze padają przez 6 miesięcy, dzięki czemu można było akumulować wodę
w zbiornikach - chultunach. Z końcem X wieku na półwysep Jukatan dociera
odmienna kultura Tolteków z ważnym
elementem kulturowym - do dziś widocznym zarówno w architekturze jak i w mitologii majańskiej -
Pierzasty Wąż (widoczny na zdjęciu po lewej).
Nowe synkretyzujące się społeczeństwo za swoją siedzibę obiera Chichen Itza,
przyswaja sobie zwyczaje, wysoką kulturę i sztukę wcześniej panujących tam Majów.
Dochodzi do synkretyzacji poszczególnych rytuałów,
co owocuje zwiększeniem ludzkich ofiar. Kult Pierzastego węża w postaci władcy jak i
bóstwa o tym samym imieniu widoczny jest szczególnie w
Chichen Itza. Równolegle na półwyspie
wyodrębniają się dwa inne plemiona: Cocomowie w ośrodku Mayapan
i Xiuowie w Uxmal.
Dwa następne stulecia upływają w pokoju za sprawą utworzonej w 1007 r. Ligi Miast
Jukatanu. Wewnętrzne konflikty nawiedzają półwysep dopiero w XIII w. co doprowadza
do upadku Ligi i wojny domowej. Władzę przejmują Cocomowie, natomiast silne dotychczas
Chichen Itza traci na ważności i w XV w. jak większość pozostałych ośrodków zostaje
opuszczone.
9 stopniowa piramida Kukulkana - nazywana przez Hiszpanów „Zamkiem” - Chichen Itza.
Majowie nigdy nie stworzyli spójnego imperium, podzieleni na państwa-miasta
zależnie od okresu konkurowali, współpracowali bądź prowadzili ze sobą wojny.
Starożytni, prości Majowie zamieszkiwali chaty kryte strzechą, kiedy ich władcy i
arystokracja mieszkali w wielkich kamiennych pałacach.
Niemniej jednak był to lud dumny i budzący lęk, do dziś mamy
dowód tego, ich miasta górują nad otoczeniem i są główną atrakcją danego kraju.
Potomkowie Majów za sprawą których
dowiadujemy się o ich tradycji, języku i wielu innych elementach kulturowych są obecni
do dziś. Co ciekawe wielu wieśniaków wciąż posługuje się wyłącznie lokalnymi,
indiańskimi narzeczami.
Liczba Indian zmniejszyła się niestety w trakcie ostatnich 500 lat, poprzez
okres Konkwisty, kilka wyzwoleń niepodległościowych oraz narastające konflikty wewnętrzne.
Procent Indian zdecydowanie się zmniejszył. Na chwilę obecną najwięcej Indian spokrewnionych
z Majami znajduje się w Meksyku (30% z 112 mln mieszkańców).
Z kolei największych odsetek Indian ma Gwatemala
- 60-70%, przy populacji kraju około 12 mln. Najmniej Indian znajduje się w Belize - znikoma
liczba - oraz w Hondurasie prawie 7% populacji.
Indianie Maya (Meksyk).
Indianie Tzotzil i Tzeltal to też Majowie, żyją w pobliżu San Cristobal na własnej ziemi,
kierują się własnymi prawami i są rządzeni przez własnych przywódców. Za żonę płaci się
srebrem, za zdradę kobieta musi przez 3 miesiące zamiatać ulice, zaś jej kochanek orać pole.
Centrum handlowym i administracyjnym tych Indian jest San Juan Chamula gdzie można zobaczyć
niezwykły kościół (zdjęcie obok). Wewnątrz kościoła znajdują się w większości figury
przedstawiające nagich świętych. W rozumowaniu tych Indian każdy święty patronuje inną funkcję,
poszczególni z nich odpowiedzialni sa za deszcz, plony, zdrowie...itd. Gdy Indianie uznadzą, iż
święty zasłużył, wynagradzają go ubraniem, aż do kolejnego momentu „próby”.
Indianki z wioski San Pedro sprzedające biżuterie (Gwatemala).
1-2 listopada (Meksyk).
Jeśli chceliby Państwo dowiedzieć się więcej na temat tej mistycznej kultury,
oraz zobaczyć w zdjęciach wiele ciekawych zakątków Ameryki Środkowej proszę o kontakt. Istnieje możliwość
zorganizowania prelekcji, pokazu slajdów specjalnie dla Państwa.
|